Soru: Cuma vaktinde bir kadının başka bir kadından veya Cuma namazına gitmemiş olan bir erkekten alışveriş yapması caiz midir?
KISA FETVA
Cuma namazı kadınlara farz olmadığından bir kadının Cuma vaktinde başka bir kadından alışveriş yapması caizdir. Ancak kadının Cuma’ya gitmemiş olan bir erkekten alışveriş yapması caiz değildir. Bununla birlikte Cuma vaktine hürmeten en doğru olan o vakitte alışverişe çıkmamaktır.
DETAYLI FETVA
Allah Teâla “Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağrı yapıldığı zaman, hemen Allah’ın zikrine koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz bu, sizin için daha hayırlıdır.”[1] buyurarak Cuma namazı esnasında alışverişi yasaklamıştır. Hanefi mezhebine göre bu yasak öğle vaktinin girmesiyle okunan ilk ezanla başlar.[2] Ayrıca alışverişin yasak olmasından maksat akdin fasit veya batıl(geçersiz) olması[3] değil; bu fiilin o vakitte yapılmasının caiz olmadığıdır.[4] Ancak Hanefi mezhebi içerisinde bu akdin fesh edilmesi gerektiğini söyleyen alimler de vardır.[5]
Söz konusu alışveriş yasağı kendisine Cuma namazı farz olan kişiler hakkındadır.[6] Zira bu yasak, bizzat alışverişin kendisiyle alakalı değil, kişiyi Cuma namazına gitmekten meşgul etmek gibi bir harama götüreceğinden dolayıdır. Buna göre çocuk, hasta veya kadının Cuma vakti kendisi gibi Cuma namazının üzerine farz olmadığı birisinden alışveriş yapması caizdir. Ancak Cuma namazı üzerine farz olmayan birinin farz olan biriyle alışveriş yapması caiz değildir. Nitekim Cuma namazına gitmeyen kişi zaten alışverişle kendini namazdan alıkorken, diğeri de onun bu fiiline destek olmuş olur.[7]
Allah Teâla’nın Cuma vaktinde alışverişi yasaklaması umumi bir yasak olduğundan en doğru olanı bu vakitte tüm dükkanların kapatılmasıdır. Cuma namazı kendisine farz olmayan kişilerin alışverişi her ne kadar caiz olsa da Cuma vaktine hürmeten alışverişi bu söz konusu vakit dışında yapmak en doğrusudur.
[1] Cuma 62/9. “يَٓا اَيُّهَا الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓوا اِذَا نُودِيَ لِلصَّلٰوةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا اِلٰى ذِكْرِ اللّٰهِ وَذَرُوا الْبَيْعَۜ ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ”
[2] Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî, el-Mebsûṭ (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.), 13/13.
[3] Hanefi mezhebine göre aslında problem olan alışveriş akdi batıl olurken, vasfında problem olan akit fasittir. Batıl akit mülkiyet ifade etmezken fasit akitte mülkiyet gerçekleşir ancak akdin fesh edilmesi vacip olur.
[4] Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergānî el-Mergīnânî, el-Hidâye şerhu bidâyeti’l-mübtedî (Karaçi,: el-Büşra, 2021), 3/100.
[5] Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī İbn Âbidîn, Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr (Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2015), 7/309.
[6] İbn Âbidîn, Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-dürri’l-muḫtâr, 7/310.
[7] Muhammed Taki Osmani, Fıkhu’l-Büyû’ ala mezâhibi’l-erbe’a (Dimeşk: Daru’l-Kalem, 2020), 2/950.
